Στο Εντευκτήριο που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες: νέα ποιήματα της Μαρίας Λαϊνά, της Άννυς Κουτροκόη, της Ντίνας Καραβίτη, της Μαρίας Ταταράκη, του Χρήστου Τσιάμη, του Κώστα Νησιώτη, της Βικτωρίας Καπλάνη, του (Κύπριου) Κυριάκου Ευθυμίου· πεζά του Γιάννη Τσίρμπα, του Δημήτρη Μίγγα, του Γιάννη Παλαβού, της Μαρλένας Πολιτοπούλου, του Δημήτρη Τανούδη, του Κυριάκου Γιαλένιου· δοκίμιο της Κικής Δημουλά για ένα πεζογραφικό βιβλίο του ζωγράφου Παναγιώτη Τέτση, άρθρο του Πάνου Θεοδωρίδη για τα διαχρονικά αίτια της ελληνικής κρίσης. 

Σημείωμα για το ποιητικό έργο της Μαρίας Ταταράκη

«Ποιος αναλαμβάνει να χρεωθεί στον ρόλο του το δέος, αυτό είναι το ζήτημα. Από μιαν άποψη, Κανείς. Σαν κι εκείνα τα μακρυνά από το Γαλαξία μας ρεμβαστικά άστρα, που βρέθηκε πως δε μας φτάνει το φως τους παρά μόνο όταν έχουν κιόλας σβήσει. Λαμπαδιάζουνε καμιά φορά τον κόσμο πεθαμένα.»   
                                                                                                        Μάριος Μαρκίδης

Ολόκληρη η προβληματική της Μαρίας Ταταράκη μπορεί να τοποθετηθεί πάνω σε ένα μεταίχμιο˙  η ίδια το ονόμασε  « Κόψη της Ουτοπίας ».

Θα μπορούσε να πει κανείς, τηρουμένων των αναλογιών, ότι κατά τον τρόπο που ένας Οδυσσέας Ελύτης εμπνεύστηκε από την διαφάνεια και τον ελληνικό ήλιο, η Μαρία Ταταράκη άντλησε τις εικόνες και τους μύθους της ποίησής της από την Σχέση˙ τον αόρατο ήλιο που γίνεται αισθητός όταν δυο ή περισσότεροι άνθρωποι συνεργούν. Σε καιρούς όπου η ίδια η έννοια του ανθρώπου χρειάζεται επαναπροσδιορισμό, η Σχέση δεν αποτελεί δοθέν στοιχείο της πραγματικότητας, αλλά συνεχές διακύβευμα.

Μικρό είναι το άνοιγμα που αφήνουν οι φειδωλές εκφραστικές απόπειρες της Μαρίας Ταταράκη˙ το ευεργετικό τους αποτέλεσμα όμως, μεγάλο. Και θα 'ταν να λυπάται κανείς που ένα εύρος δυνατοτήτων τόσο απέραντο για την έκφραση έμεινε ανεκμετάλλευτο, αν - όπως χαρακτηριστικά έχει πει ο Οδυσσέας Ελύτης για τον Ρωμανό τον Μελωδό - οι φωτεινές εκλάμψεις δεν έμοιαζαν αρκετές για να συμψηφίσουνε την απώλεια.

Δεν θα συναντήσει κανείς στο έργο της Μαρίας Ταταράκη ποιήματά αναπτυγμένα με σκοπό την εκπλήρωση της αποστολής τους μόνον με το σύνολό τους, και όχι και με τα καθ' έκαστον μέρη τους. Η επίπεδη αυτή έκφραση μένει έξω από την ιδιοσυγκρασία και το ιδίωμά της.

Ο λόγος της έχει μια πρισματική μορφή. Τα ποιήματά της επενεργούν στον αναγνώστη όπως οι υμνογραφίες του Ρωμανού του Μελωδού, δηλαδή, για να δανειστώ πάλι τα λόγια του Ελύτη:

« Όχι μόνο με το σύνολό τους αλλά και τμηματικά, κομματιαστά, χάρη σ' αυτές τις προεξοχές, σ' αυτούς τους κρυστάλλους όπου αποκορυφώνεται η οξύτητα του πνεύματος. Πρόκειται για ρήσεις όπου τα μέταλλα της γλώσσας και των εικονιστικών στοιχείων συγχωνεύονται και όπου η διατύπωση μιας αλήθειας είναι και η διέγερση ενός κόσμου αφομοιώσιμου από την προσληπτικότητα της φαντασίας μας.»

Η ποίηση της Μαρίας Ταταράκη είναι ένα καλειδοσκόπιο. Βρίθει από σημειολογικά στοιχεία και αντανακλάσεις των στίχων της Σαπφώς, του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Μιχάλη Κατσαρού, του Μάριου Μαρκίδη, κ.α. Κλεισίματα του ματιού σε στιχουργούς, όπως η Λίνα Νικολακοπούλου, ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, ο Μανώλης Ρασούλης. Ακόμα και αναφορές στα στενά φιλικά της πρόσωπα, ο γραπτός λόγος των οποίων την ενέπνεε και την συντρόφευε. Συνολικά, πρόκειται για μια ποίηση βαθιά προσωπική, αλλά ταυτόχρονα ευρισκόμενη σε συνεχή διάλογο με τους ανά τους αιώνες μετέχοντες της ελληνικής παιδείας.

Δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι το λογοτεχνικό έργο της Ταταράκη λειτουργεί παράλληλα και ως μια συγκριτική φιλολογική σύνθεση (το αντίθετο από αυτό που αποκαλείται συνήθως 'φιλολογική ανάλυση'). Στα κείμενά της συναντούμε εξίσου την ποιήτρια όσο και την φιλόλογο˙ ενώ δηλαδή το κάθε κείμενο έχει την αυτοτελή λογοτεχνική του αξία, διαθέτει και ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης υπό το πρίσμα των πηγών στις οποίες αναφέρεται. Το μεγαλύτερο κομμάτι του έργου της Ταταράκη έχει την διττή αυτή υπόσταση και συχνά μόνο αν ερμηνευθεί συναρτήσει των πηγών του αποκαλύπτεται το ολοκληρωμένο του νόημα.

Η Ταταράκη είναι τόσο ποιήτρια του μύθου, όσο και των λέξεων. Άντλησε και αυτή από την μεγάλη παράδοση των Προσωκρατικών. Είναι μια ποιήτρια η οποία βρέθηκε πολύ κοντά στον Εμπεδοκλή, στον Παρμενίδη και στον Ηράκλειτο. Ποιητές φιλοσόφους, φιλοσόφους της γλώσσας, οι οποίοι - κατά τον Κώστα Γεωργουσόπουλο - είδαν την τραγωδία μέσα στη λέξη, δηλαδή το νόημα μέσα στην προσπάθεια του ανθρώπου να κάνει γλώσσα τον κόσμο.

Η τραγωδία της Ταταράκη βρίσκεται μέσα στη γλωσσική της σύγκρουση με μια παράδοση που ξεκινάει από τον Όμηρο και φτάνει έως την σπαραχτική κραυγή των Αγίων των Εξαρχείων.

Είναι μια παραμυθού, αλλά μέσα από το παραμύθι της βγαίνει αυτή η ελληνική πίκρα για τη μοίρα αυτού του τόπου - μα και η ειδολογική πίκρα για τη μοίρα του ανθρώπινου πλάσματος. Πάνω απ' όλα, είναι μια ποιήτρια γένους θηλυκού. Ως γυναίκα γράφει, ιχνογραφώντας αποενοχοποιημένα μια θηλυκή διάσταση της φύσης και της ψυχής, που αποφεύγεται συχνά από τους ομότεχνούς της. Πρέπει να τονιστεί επίσης, ότι η ποίηση της Ταταράκη, δεν είναι γραμμένη από τα 'ρετιρέ' αλλά ούτε και από τα 'υπόγεια'. Είναι μια ποίηση γραμμένη από το ύψος των ματιών. Εκεί όπου θα 'πρεπε να σταθεί κανείς για να αντικρίσει πραγματικά τον συνάνθρωπό του.

Κατά βάθος ήμουν Έρωτας ενός ή Ελικωνιάδες

Φθόγγοι του αιθέρος, τέκνα της νύχτας

και του ερέβους προηγήθηκαν, πριν

απ’ το πρώτο σ’ αγαπώ

Σκοτεινής καταγωγής εσύ αγόρι

 

~ ενανθρωπίσθης! ~

 

Ω! Πρώτη του βίου μου Ποίηση,

ενδεδυμένη εσένα κατάσαρκα,

τις εσχατιές εμύρανα.

Στα βράχια, οι Σειρήνες αναγνωρίζουν

στιλπνή τη σιωπή τους

Μας αθωώνουν.

Πάρε και γεύσου τους πορφυρούς καρπούς

στα πέντε σημεία του δέντρου μου.

Υποσχέσου μου έκσταση...

Κι ας είναι σούρουπο, κι ας είναι γέρμα,

βγάζει φτερά όποιος μετακυλίσει την

Μεγάλη Πέτρα της Μοίρας.

 

~ Πάρε με ~ λύρα σου ~

Που κόσμησε, ο πόθος ο διαυγής,

με θάμβη την Αγρύπνια μου.

_________________________________
Γράφτηκε στις 24.7.2008

Όταν το 
χρώμα θριαμβεύσει
στο βλέμμα 

σου

Αγάπη

Του Μάριου

Ηλικία της έτοιμης θύμησης
Όταν το χρώμα θριαμβεύσει στο βλέμμα σου
Και χαθείς για πάντα. ~

Μαύρο ή ώρα μηδέν

Του Μάριου

Του θανάτου η συστολή
Έθελξε την ποίηση
Ξανάφερε το δειλινό στο χρώμα των ματιών σου. ~

Θα σου μιλήσω για τα πικρά δάκρυα μιας Υακίνθης

Στιγμούλα που καθρεφτίστηκα μέσα σου
κι απεκαταστάθη αρμοδίως η Τάξη στον κόσμο
τον μικρό το μέγα.

ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ

Τόσο κοντά μου εσύ. Συγχώρεσέ μου το λευκό...
Αν λυρισμός σημαίνει δάκρυα πικρά στη μνήμη χαμένων

προδομένων φεγγαριών τότε ναι.

Εδώ, στο γυμνό τοπίο της παράνοιας, έρημο πουλί στην καταιγίδα

συμπαγούς θεού σου γράφω λυρικά.

Δεν ξέρω να μιλώ όπως αναπνέω. Πώς θα μπορούσα να πω σ' αγαπώ.

Ας ήμουν μάγισσα!

Γυμνή σ' ένα παράδεισο να χόρευα. Για σένα.

Που με δίδαξες νυχτερινή αγάπη.

Γνωριστήκαμε στο τρένο για Θεσσαλονίκη. Νύσταζα

χειμώνας και το ταξίδι δε μ' ενδιέφερε καθόλου

- Έλα γείρε στον ώμο μου είπες.

Μύριζες θάλασσα κι ήσουν ανεξιχνίαστος.

- Τ' όνομά μου είναι Μαρία είπα εγώ πριν χαθώ

σ' έναν ύπνο όλο γαλήνη τόσο δίπλα σου.

Πέρασε καιρός. Θυμάμαι, σε περίμενα.

Ήρθε το πρώτο φεγγάρι της άνοιξης κι έπειτα

εκείνο το απόγευμα στις πέντε. Μ' είχαν πάρει οι δρόμοι.

Επιστρέφοντας βρήκα το σημάδι σου που φρόντισα να το φυλάξω

πλάι σε άλλα εξαίσια πράγματα.

Έκτοτε μια δυο φορές σ' είδα ακόμη να τριγυρνάς στην πόλη.

Έσκυψα το κεφάλι προσπέρασα.

Εσύ θλιμμένος, έρημος, ακριβός. Δεν σου μίλησα ποτέ.

Δεν είχα κάτι να σου πω.

Από εκείνη την απόπειρα μιας άλλης συνάντησης ό,τι απόμεινε

ένα χαρτί που πήρε να κιτρινίζει:

    Στον τόπο της υπόσχεσης θα σε βρω.

Παιδί του ονείρου και της ανατριχίλας.

Όταν οι αιώνες θα έχουν γειάνει τις πληγές στα πέντε σημεία

του δέντρου μου και θα 'χω αναδυθεί από νερά απρόσιτα

της θάλασσας που είναι μνήμη, σε σένα εν αληθεία και εκστάσει

αθώο θα δώσω το κορμί μου.-

          ~    αχ είμαι το εξαίσιο δάκρυ σου
               το ταπεινό ρούχο σου
               μια πέτρα είμαι
               στο γυμνό τοπίο της παράνοιας.

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙς: Τα νεανικά χειρόγραφα του Μαρξ

Και τα «Νεανικά χειρόγραφα του Μαρξ» εξακολουθούν να θερμαίνουν και να συγκινούν κάτι ονειροπόλους κι αλαφροϊσκιωτους. «Ο άνθρωπος είναι τρυφερός κι ευαίσθητος σαν μια σταγόνα πρωινής δροσιάς. Το μεγαλείο του είναι ότι το γνωρίζει. Άν το γνωρίζει.» διδάσκουν τα χειρόγραφα αυτά.

~ ~ τέντωσαν στ’ αλήθεια τον δείκτη, κι έδειξαν το σεπτό σώμα της γυναίκας
που υπήρξες Ρόζα
Λούξεμπουργκ.-
Τσ, τσ, σύριξαν, δέστε ένα κάρο
         Και ξαναγύρισαν στη βαρυχειμωνιά
          Της χαρτούρας.- 

ηχολόγιο 09.01.2012

Το ηχολόγιο κινήθηκε στην Κόψη της Ουτοπίας διαβάζοντας αποσπάσματα από το έργο της Μαρίας Ταταράκη.


Ευχαριστούμε θερμά τη Μαίρη Κλιγκάτση.

Δεν ήμουν εγώ που βίωσα τα περιστατικά.
Εγώ στεκόμουν παράμερα και κρατούσα σημειώσεις.
Υπήρξα ο πρακτικογράφος του βίου μου:
Έγραψα το κείμενο απ' την αρχή αλλά μ' έναν άλλο
τρόπο. Με άλλο ύφος.
Γεννήτορας της αληθινής αλήθειας μου
Ένας άλλος Ηρόδοτος, όπως μου τον δίδαξε
ο καθηγητής Μαρωνίτης.

Είναι πίκρα να «ζεις» παράμερα
Σ' έναν αείσκιωτο παρακείμενο
Όμως η μητέρα - γλώσσα
σου δίνει αντήλιο τον «βίο
και την πολιτεία» του ρ. οἶδα
_________________________________________
Γράφτηκε στις 2.7.03

Αποκοιμήθηκαν ποτέ τα βράχια
~ χιλιάδες χρόνια τώρα ~
για να τα πιάσει στον ύπνο ο θάνατος;
Όχι· μάχονται στη δόξα των πουλιών
Ιερή σκέπη των λυπημένων του κόσμου του εδώ
Δεν σε πιστεύω
Προτιμώ τα νηπενθή κοράλια
που μ' αυτά σεμνές της θάλασσας
στόλισαν τη μορφή σου

Ακολουθήθηκε ο δρόμος που πάντα πήραν οι κήρυκες του πολέμου, οι λάτρεις της φυσικής επιλογής, οι φρουροί μιας Τάξης που μυρίζει θάνατο.

Καπνογόνα και ρόπαλα και "το νου σου ρε συ, στο μυαλό είναι ο στόχος!"

Ακολουθήθηκε ο δρόμος που πάντα πήραν οι ανθρωποφύλακες.

Αυτοί που κάνανε το ψέμα ιδεολογία και το διαχειρίζονται ως συνεπείς επαγγελματίες. Στείροι ψυχαμοιβοί. Μισθοφόροι.